Ketoza: co to jest, przyczyny, objawy i konsekwencje
Ketoza może w organizmie wystąpić naturalnie, z przyczyn metabolicznych lub z powodu stosowanej diety. W tym procesie organizm wykorzystuje własny tłuszcz lub tłuszcz z pożywienia do produkcji energii.
Mówi się, że przynosi to pewne korzyści – na przykład w przypadku utraty wagi lub kontrolowania wagi. Istnieją jednak również pewne niepożądane konsekwencje związane ze zmianami żołądkowo-jelitowymi, metabolicznymi i kostnymi.
W tym artykule przyjrzymy się bliżej, czym jest ketoza, jak przebiega i opowiemy o jej objawach.
Na czym polega ketoza?
Zgodnie z etymologią termin ten pochodzi od łacińskiego słowa keto, które ma związek z ketonami. Z kolei przyrostek -osis, jest częstym formantem w nazwach chorób i oznacza anomalię, zwyrodnienie, wyniszczenie lub zaburzenie.
Tak więc ketoza w obecnej medycynie odnosi się do stanu, w którym w organizmie występuje nienaturalnie wysoki poziom ketonów. Ketony to związki organiczne, które mają grupę karbonylową przyłączoną do atomów węgla.
Według pewnych badań, podczas wytwarzania energii przy braku węglowodanów tłuszcze ulegają rozkładowi, tworząc w wątrobie ciała ketonowe. Najbardziej znane to 3-hydroksymaślan (3HB) i acetooctan (AcAc). Są one transportowane do tkanek, aby umożliwić organizmowi prawidłowe funkcjonowanie.
Możliwe przyczyny ketozy
Ketoza występuje, gdy organizm zaczyna wykorzystywać tłuszcze jako główne źródło energii zamiast węglowodanów. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy nie są one dostępne w wystarczającej ilości.
Istnieje kilka możliwych wyjaśnień lub przyczyn. Oto one:
- Aktywowany metabolizm energii lipidów w czasie ciąży, a także w dzieciństwie
- Diety, w których występuje niskie spożycie węglowodanów
- Ćwiczenia lub intensywna aktywność fizyczna
- Brak hormonów wzrostu
- Wydłużone okresy postu
- Dieta bardzo bogata w tłuszcze
- Zaburzenia metaboliczne
- Cukrzyca i hipoglikemia
- Zatrucie alkoholem
Możesz również przeczytać: Dieta ketogeniczna: przykład menu 7-dniowego
Dieta ketogeniczna
Tak zwana dieta ketogenna, czyli dieta ketonowa, jest precyzyjnie skomponowana w celu spalania tkanki tłuszczowej poprzez zmniejszenie spożycia węglowodanów. Dotyczy to spożywania między innymi cukrów, mąki i bulw. Jednocześnie zwiększa się spożycie nieszkodliwych tłuszczów.
W takiej diecie spożycie węglowodanów nie powinno stanowić więcej niż 10% całkowitej liczby kalorii przyjmowanych dziennie. Dzięki temu należy zwiększyć wytwarzanie ciał ketonowych.
Objawy ketozy
Czy to z powodu diety, przyczyn metabolicznych, patologicznych, czy też innych, w wyniku ketozy zachodzą zmiany w funkcjonowaniu organizmu, które skutkują różnymi objawami. Najważniejsze z nich są następujące:
- Słabość
- Bóle głowy
- Utrata apetytu
- Nieświeży oddech, czyli halitoza
- Ciągłe uczucie pragnienia
- Sporadyczne nudności i wymioty
- Zwiększona częstotliwość oddawania moczu
- Zaparcia lub biegunki
- Uczucie gorzkiego lub metalicznego smaku w ustach
Nieświeży oddech jest odczuwalny zwłaszcza podczas postu. Jednak ten i inne objawy mogą zniknąć już po kilku dniach, gdy organizm przyzwyczai się do diety ketonowej.
Zwiększoną liczbę ciał ketonowych można wykryć również w badaniach moczu i krwi. Taki stan wskazuje na ketozę, gdy ich stężenie przekracza 0,5 mmol/l.
Może się to jednak różnić w zależności od poziomu nawodnienia. Mogą nawet wystąpić fałszywe wyniki negatywne.
Czy ketoza jest korzystna?
Proces ketozy dostarcza organizmowi wystarczającej ilości energii do funkcjonowania, zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Teraz w wyniku postu lub diety niskowęglowodanowej organizm może zacząć spalać nagromadzony tłuszcz.
To dobra wiadomość dla osób cierpiących na nadwagę lub otyłość. Z tego powodu warto przyjrzeć się badaniom, które twierdzą, że diety ketogenne mogą poprawić zdrowie układu sercowo-naczyniowego poprzez zmniejszenie procentowej zawartości tkanki tłuszczowej.
Według niektórych badań na ten temat ketoza wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem rozwoju różnych typów nowotworów, zwłaszcza poprzez zmniejszenie rozmiaru guza. W tym sensie glukoza jest uważana za pożywienie dla komórek nowotworowych.
Stwierdzono również, że diety ketogenne zapewniają korzyści w zapobieganiu i leczeniu cukrzycy typu 2, poprawiając profil glikemiczny, wrażliwość na insulinę i poziom hemoglobiny glikozylowanej w osoczu.
Stosowanie diet ketogennych w leczeniu schorzeń neurologicznych, takich jak padaczka, znajduje się w fazie eksperymentalnej. I choć badania donoszą o pozytywnych wynikach, mechanizm działania neuroprotekcyjnego nadal nie jest do końca jasny.
Konsekwencje zdrowotne ketozy
Jednak ketoza niesie również ryzyko dla zdrowia. Pod tym względem na skutek zaburzenia metabolicznego, gdy organizm nie jest w stanie wydalić ciał ketonowych, wzrasta stężenie ciał ketonowych we krwi.
Może wówczas wystąpić kwasica metaboliczna. A jeśli krew staje się zbyt kwaśna, wpływa to na funkcjonowanie narządów, co może doprowadzić do śpiączki, a nawet do śmierci.
Badania opisują inne konsekwencje zdrowotne ketozy:
- Zaburzenia żołądkowo-jelitowe: obejmują zaparcia, nudności i zwiększoną częstość występowania refluksu żołądkowo-przełykowego.
- Zmiany metaboliczne: obejmują podwyższony poziom cholesterolu w surowicy, hipokalcemię, hipomagnezemię, niski poziom karnityny, niedokrwistość oraz niedobory selenu, miedzi i innych minerałów.
- Zmiany w kościach: ketoza może zakłócać metabolizm fosforu i witaminy D, zwiększając ryzyko wystąpienia osteopenii i złamań.
- Opisano przypadki kamicy nerkowej, zapalenia trzustki i kamicy pęcherzykowej.
Istnieją jednak pewne koncepcje dotyczące ketozy, które nie mają podstaw naukowych. Na przykład nie ma dowodów na to, że dieta ketonowa wpływa na wypadanie włosów.
Podoba Ci się ten artykuł? Możesz także przeczytać: Czy dieta ketogeniczna zwiększa poziom cholesterolu?
Ketoza – bądź bardzo ostrożny w przypadku modnych diet
Dieta ketogenna może być bardzo restrykcyjna, więc organizm w pewnym momencie może na tym ucierpieć, czy to podczas adaptacji, czy też jeśli będzie ona przedłużana. Dlatego nie zaleca się przedłużania jej powyżej 2 lub 3 miesięcy, nawet z przerwami.
Dieta ketogeniczna może być również stanowczo przeciwwskazana dla niektórych osób. Należą do nich osoby powyżej 65. roku życia, kobiety w ciąży lub karmiące piersią, pacjenci z niewydolnością wątroby lub nerek, chorobami układu krążenia, udarem mózgu lub kamieniami żółciowymi w wywiadzie.
Ketoza niesie ze sobą korzyści, ale i komplikacje. Nie należy tego lekceważyć. Dlatego warto pamiętać, że tę i każdą inną dietę należy stosować pod okiem i przy wsparciu pracownika służby zdrowia.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Armeno M, Caraballo R, Vaccarezza M. Consenso nacional sobre dieta cetogénica. Rev Neurol 2014; 59 (5): 213-223.
- Barrera Pongutá M, Sánchez Torres E, Umbarila Rubio S, et al. Dieta cetogénica en enfermedad convulsiva infantil: certidumbres e incertidumbres. Revista Neuronum. 2020; 6(1): 58-69.
- Bektas F, Eray O, Sari R, Akbas H. Point of care blood ketone testing of diabetic patients in the emergency department. Endocrine Research. 2004; 30:3: 395-402.
- Concha L, Durruty P, García de los Ríos M. Ketosis prone type 2 diabetes (KPD). Rev. méd. Chile. 2015; 143(9): 1215-1218.
- Dashti H, Bo-Abbas Y, Asfar S, et al. Ketogenic diet modifies the risk factors of heart disease in obese patients. Nutrition. 2003; 19: 901- 902.
- Gannon M, Nuttall F. Effect of a high-protein, lowcarbohydrate diet on blood glucose control in people with type 2 diabetes. Diabetes. 2004; 53: 2375-82.
- Mitchell G, Kassovska-Bratinova S, Boukaftane Y, et al. Medical aspects of ketone body metabolism. Clinical and Investigative medicine. Medecine Clinique et Experimentale. 1995;18(3):193-216.
- Nebeling L, Miraldi F, Shurin S, Lerner E. Effects of a ketogenic diet on tumor metabolism and nutritional status in pediatric oncology patients: two case reports. J Am Coll Nutr. 1995; 14: 202-208.
- Ríos V, Panico L, Demartini M, Carniello M. Complicaciones en el tratamiento de la epilepsia con dieta cetogénica. Rev. neurol. 2001; 33(10): 909-915.